(d.1893 - ö.1924)

(d.1846 - ö.1924)

Edwin HUBBLE yeni bir galaksi keşfetti.

Isparta bölgesinde halı ipliği ihtiyacının karşılanması amacıyla 1924 yılında Türkiye Sanayii ve Maadin Bankası ile Isparta halıcılarının ortak girişimiyle fabrikanın temeli atıldı ve fabrika 1926 yılında işletmeye açıldı. 1933 yılında bu şirket tasfiye edildi ve 1943 yılında Sümerbank tarafından satın alınarak Sümerbank Halıcılık Müesessesi'ne dönüştürüldü.

Hafta tatili kanunu kabul edildi.

Askerlik müddeti azaltıldı.

İstanbul'da Milli Türk Ticaret Birliği Kongresi toplandı.

Rus Devrimi'nin önderi Lenin'in ölümü üzerine, iki yıldır SSCB Komünist Partisi Genel Sekreterliği görevini sürdüren Joseph V. Stalin (1879-1953) iktidara geldi.

İtalya ve Yugoslavya arasında Roma Antlaşması imzalandı.

Türk Kadınlar Birliği, 7 Şubat 1924 tarihinde kurulan feminist bir dernektir.

Kurucuları ve aktif üyeleri arasında Nezihe Muhittin, Latife Bekir (Çeyrekbaşı), Sabiha Zekeriye (Sertel) ve Şükufe Nihal gibi isimler vardır.
Bu isimlerin her birisi, özellikle 1908'den itibaren, "Türk Kadını" yapısını değiştirmek için mücadele vermiş… yazdıkları kitaplar, katıldıkları programlar ve eğitim verdikleri kurumlar üzerinden… İslam'a mugayir bir zihniyetin doğmasına çaba harcamışlardır.
Yine bu isimlerin her birisi, özel olarak eğitim görmüşler… ve özellikle cumhuriyet öncesinde ve ilk yıllarında mandacılık sistemini bilhassa desteklemişlerdir.

Derneğin faaliyetlerinden birisi… Diyanet Riyasetine müracaat ederek, namaz ibadetinin erkek ve kadın eşitliği içinde yapılmasının uygun olacağını bildirmek olmuştur.
Özellikle Nezihe Muhittin'in… kadının giyim tarzının açılması ve "makyaj" hususunda ileri düzeyde teşvik ve özendirme çalışmaları olduğu bilinmektedir.

Feminist faaliyetleri dolayısı ile 1928'den sonra çeşitli bahaneler ile bu isimlerin dernekten uzaklaştırılması sonucunda… dernek faaliyetleri "zaafa" uğramış… ve nihayet Türk toplumu 1935'de bu dernekten kurtulmuştur.

Ne var ki… Türk kadını üzerindeki oyunlar hiçbir zaman durdurulmamıştır.

Devlet tarafından demiryolu inşaatına başlanıldı. (Ankara-Sivas hattı)

Parti grubu hilafetin, şer'iye ve evaf vekaltelerinin kaldırılmasını kabul etti.

HİLAFET MAKAMI TBMM UHDESİNE ALINDI
Madde 1 – Halife hal'edilmiştir. Hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç olduğundan Hilafet makamı mülgadır.
Urfa milletvekili Şeyh Saffet Efendi ve 50 arkadaşının teklifiyle gündeme gelen kanun, 26 Recep 1342, 3 Mart (1340) 1924 tarihinde kabul edilmiş, 6 Mart 1924 de Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Hilafeti kaldıran bu madde üzerine, özelikle seçilmiş "mündemiç" kelimesinin manasından ötürü, Hilafet makamının TBMM'de mahfuz olduğuna dair ağırlıklı görüş vardır.

2 Mart 1924 tarih 429 sayılı kanunla Şer'iye ve Evkaf Vekaleti ilga edildi. Şeriye Vekaleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı, Evkaf Vekaleti yerine de Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

Osmanlı Devleti'nde Şeriye Bakanlığı, kişiler arasındaki ilişkileri İslam dininin şeriat kurallarına göre düzenleyen bu kuralları oluşturan bir bakanlıktı. Yani toplumsal, sosyal ilişkilerin şeriata uygun yapılmasından sorumluydu.

Şer'iye Vekaletini ortadan kaldıran kanunun 1. maddesinde: "Din ve dünya işlerinin birbirinden ayrıldığı, dünya işlerini kanunlaştırma yetkisinin TBMM'ne, bu kanunları uygulama yetkisinin de hükümete ait olduğu" ifade edildi.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 3 Mart 1924 tarih ve 430 Kanun Numarası ile kabul edilmiş olan ve ülkedeki bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekaleti'ne (Eğitim Bakanlığı) bağlanmasını öngören kanundur.

Bu kanun ile medreseler önce Maarif Vekâleti'ne bağlanmış, sonra da kapatılarak, mektep ve medrese ayrılığına son verilmiş oldu.

Medreseler kaldırıldı.

Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kaldırıldı. Genelkurmay Başkanlığı, hükümet ve siyaset dışına çıktı.

03 Mart 1924: Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.
30 Mart 1924: Mehmet Rıfat (Börekçi), Diyanet İşleri Başkanlığına atandı.

Hanedan hudut haricine çıkarıldı.

Demiryolu siyaseti kanunlaştı.

Köy Kanunu kabul edildi.

Genel affa ek kanun.

İstanbul'un Fethindne sonra Devlet'in yönetildiği saray olan TOPKAPI SARAYI, yeniden düzenlenerek müze olarak açıldı.

Şer'iye mahkemeleri kaldırıldı.

Türkiye'den ayrılan topraklarda yaşayanlar için genel af.

Bilecik il oldu.

Cumhuriyetin teşkilatı esasiye kanunu yapıldı.

O sıralarda Kurtuluş Savaşı'nı destekleyen ilk gazete olan Yeni Gün'ü yayımlamaya devam eden Yunus Nadi (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924 tarihinde Cumhuriyet'i iki ortağı Nebizâde Hamdi ve Zekeriya Sertel ile birlikte -günümüzde Pembe Konak adıyla anılan- eski İttihat ve Terakki Fırkası Genel Merkez binasında kurdu.

Gottlieb Daimler ve Karl Benz şiketleri birleşerek Mercedes-Benz şirketini oluşturdular

Musul sorunuyla ilgili Türk-İngiliz heyetleri arasında, Haliç Konferansı diye adlandırılan görüşmeler başladı. 9 Haziran'a kadar sürecek görüşmelerden sonuç alınamayınca, konu Milletler Cemiyetine götürüldü.

1889 yılında Sultan İkinci Abdulhamit'ten Yap-İşlet-Devret modeliyle limanın yapım iznini alan Societe du Port de Haydar Pacha şirketi, limanı 24 yıl işletti. Cumhuriyet'in ilanından sonra, stratejik konumu göz önüne alınarak, devletleştirilmesine karar verildi. Societe du Port de Haydar Pacha şirketinden 24 Mayıs 1924 tarihinde satın alınmasına karar verildi. Limanın yönetimi, Türkiye Devlet Demiryolları'na devredildi.

Osmanlı döneminde inşa edilen demiryollarının 4.136 km.lik bölümü milli sınırlarımız içerisinde kalmıştı. Bu hatların 2.404 kilometresi yabancı şirketler tarafından işletilmekteydi. 24 Mayıs 1924 tarih ve 506 sayılı ANADOLU DEMİRYOLLARININ MÜBAYASINA VE DEVLET DEMİRYOLLARI MÜDÜRİYETİ UMUMİYESİNİN TEŞKİLAT VE VAZİFELERİNE DAİR KANUN ile demiryolu işletmeciliği için Nafia Vekâletine (Bayındırlık Bakanlığı) bağlı olarak kuruldu.

Lozan Barış görüşmeleri esnasında Milli Mücadele aleyhine faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle af kanunu dışında tutulan, 150'likler diye bilinen kişilerin listesi çıkartıldı. Bu kişiler sürgüne gönderildiler. 15 Haziran'da vatandaşlıktan çıkartıldılar. Bunlar arasında Ali Galip, Çerkez Ethem, Refik Halit Karay, Refi Cevat Ulunay, Rıza Tevfik gibi isimler bulunuyordu.

Yasayla, Amerikan Kongresi tarafından, Kızılderelilere vatandaşlık hakkı tanındı.

"Kızıldereli" olarak bilinen kuzey Amerika yerlileri, uzun süren savaşların ardından, 1887'den itibaren toplu olarak kamplarda yaşamak zorunda bırakılmışlardı.

Verem aşısı, Albert Calmette ve Camille Guérin isimli iki Fransız araştırmacı tarafından keşfedildi.

Üzerlerinde Türkiye Cumhuriyeti yazısı bulunan ve Türkiye'nin ilk madeni parası olma özelliği taşıyan bronz 10 kuruşluk paralar tedavüle çıktı.

Cumhuriyet Türkiyesi'nin ilk işçi kuruluşlarından biri olan Amele Teali Cemiyeti kuruldu ve cemiyet başkanlığına Sabri Bey getirildi.

Bankacılıkla ilgili ilk önemli girişim olan Türkiye İş Bankası, 26 Ağustos 1924'de 1 milyon TL sermayeli, anonim şirket şeklinde kurulmuştur.

Sermayenin %25'lik kısmı Mustafa Kemal Atatürk tarafından Hindistan'daki Müslümanlarca Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye yardım olarak gönderilen paradan sağlanmış ve Mustafa Kemal %25 pay ile hissedar olmuştur.

Bankanın ilk genel müdürlüğüne, Celâl Bayar'ın ataması yapıldı. Atatürk genel müdürden sonra yönetim kurulu üyelerini de o dönemin güvenilir kişileri ve yakın dostları arasından bizzat kendisi seçmiştir.

Milletler Cemiyeti'nin 47 üyesi, zorunlu tahkim yasasını onayladı.

TBMM, bugüne kadar 3 meclis binası kullanmıştır.

Birinci TBMM binası, 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasından, 15 Ekim 1924 tarihine kadar hizmet vermiştir.

23 Nisan 1981 tarihinde ise "Kurtuluş Savaşı Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır.

Binanın günün ihtiyaçlarını karşılayamaması üzerine TBMM, iki yüz metre yakınında bulunan ve 1923 yılında Mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası mahfeli (Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi) olarak tasarlanan binaya taşınmıştır.

İkinci TBMM binası, 18 Ekim 1924 tarihinden 1960 darbesine kadar hizmet vermiştir.

Bina, bodrum üzerine iki kat olarak kesme taştan inşa edilmiştir. Pencerelerde görülen kemerler, cephelerdeki çini panolar, geniş saçaklar, Osmanlı ve Selçuklu motiflerinin kullanıldığı kalemişi süslemeli ahşap tavanlar Cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtmaktadır.

Bina 30 Ekim 1981 tarihinde "Cumhuriyet Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır.

Doğrudan Meclis binası olarak tasarlanan bugünkü TBMM binasının yapımına Mustafa Kemal hayattayken karar verilmiştir.

04 Aralık 1936 tarihli Riyaset Divanı (Başkanlık Divanı) Kararı ve 11 Ocak 1937 tarihli 3090 sayılı Kanunla yeni bir meclis binasının yapımına karar verilmiştir.

1960 yılında inşaatı tamamen bitirilen bugünkü TBMM binası, 6 Ocak 1961 tarihinde Kurucu Meclis toplantısıyla hizmete açılmıştır.

Açıldığı tarihte iki meclisli sisteme göre tasarlanmış olan TBMM binası, 1982 yılında tek meclis sistemine göre yeniden düzenlenmiştir.

(1876-1924) Ziya Gökalp öncelikle Türkiye'yi Sosyoloji ile tanıştıran kişiydi ve ateşli bir Türk Milliyetçisi olarak sosyolojiyi entellektüel bir temel oluşturmada esas aldı. Mehmet Ziya Gökalp Diyarbakır'da doğdu. Baytar Mektebine (Veterinary College) kaydını yaptırdı. Jön Türklerin (Young Turks) fikirlerinden etkilenen Gökalp, 1885 yılında İstanbul'da gizli bir örgüt olan İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin (Union and Progress) üyesi oldu. 1898'de tutuklandı. Ziya Gökalp Jön Türk devriminden sonra, 1908'de İttihat ve Terakki Fırkası'nın Diyarbakır'daki temsilcisi oldu.

Halk Fırkası, "Cumhuriyet Halk Fırkası" adını aldı.

Men'i Müskirat Kanunu (Sarhoşluk veren şeylerin önlenmesi) kapsamında mahkûm olanların affı.

Genel Başkan: Kazım Karabekir, Başkan Yardımcısı: Rauf Orbay ve Adnan Adıvar, Genel Sekreter: Ali Fuat Cebesoy'dur.

Terakkiperver Cumhuriyet fırkası demokratik hayatı benimsemekle beraber dini inanışlara saygılıyız görüşüne de ağırlık veriyordu. Programında "Parti dini inançlara saygılıdır" görüşünün yer alması Cumhuriyet karşıtlarının parti içinde toplanmasına neden oldu. Kısa zamanda amacından sapan parti, aynı zamanda inkılâpları benimsemeyen kişilerin sığınabileceği bir yer durumuna geldi.

Doğuda çıkan Şeyh Sait ayaklanmasında, partinin bazı yöneticilerinin de rolü olduğu gerekçesiyle, 5 Haziran 1925 tarihinde kapatıldı.